هنگامی که بازارهای مالی در اقتصاد کنونی برای تامین مالی با تنگناهایی روبرو هستند، رویکرد استفاده از ابزارهای جدید تامین مالی می تواند کمک شایانی به اقتصاد طرح ها و پروژه ها نماید. در این میان، سرمایه گذاری در طرح های پرمخاطره با موانع بیشتری روبرو است؛ به طوری که ساختارهای حمایتی از این گونه طرح ها نیز ضعیف است. در این شرایط ایجاد سازوکار حمایتی منطبق با اصول و مبانی اسلامی در کشورهای اسلامی نیز یکی دیگر از اقداماتی است که بایستی در عقد قراردادهای سرمایه گذاری روی طرح ها و پروژه های پرمخاطره لحاظ گردد. همین امر بر رعایت استانداردهای بیشتر در این گونه قراردادها می افزاید. در این میان شرکت ها و سازمان های گوناگونی در دنیا روی سرمایه گذاری پرمخاطره با رویکرد اسلامی متمرکز شده اند که توانسته اند ساختارهای جدیدی را نیز عرضه نمایند. این مقاله به بررسی تطبیقی این موضوع از دو دیدگاه روند جاری در دنیا و کشورهای اسلامی می پردازد.

امروزه بخش قابل توجهی از اقتصاد کشورهای توسعه یافته بر محور شرکت های کوچک و نوپا شکل گرفته است و این امر خود یکی از دلایل پیشرفت سریع فناوری در دهه های گذشته بوده است. تامین منابع مالی صنایع کوچک و تازه تاسیس به ویژه صنایعی که مبتنی بر توسعه فن آوری می باشند با کسب و کارهای رایج تفاوت دارد و دارای سازوکارهای مخصوص به خود است که در میان آن ها، شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری مخاطره پذیر اهمیت فراوانی دارند. این نوع سرمایه گذاران ضمن ریسک پذیر بودن از منظر اقتصادی، خواهان امنیت معقول از نظر حقوقی برای سرمایه خود می باشند. در این راستا سهام ممتاز با توجه به ویژگی هایی که دارد یکی از بهترین روش های تامین مالی شرکت های سهامی، به ویژه در شرکت های نوپا به عنوان ابزاری برای سرمایه گذاران خطرپذیر است.

سرمایه گذاری خطرپذیر از مهمترین و تاثیرگذارترین ابزارهای تامین مالی کسب وکارهای نوپا است. در این نوع از سرمایه گذاری، سرمایه گذاران در طول رابطه میان مدت یا بلند مدت خود با شرکت های کارآفرین ضمن تامین مالی و ارائه حمایت های مدیریتی به این نوع از کسب و کارها در زمانی که منافعشان تامین گردد به طرق مختلف این رابطه سرمایه گذاری را پایان داده و از شرکت کارآفرین خارج می گردند. آن ها برای حفظ سرمایه و اطمینان از کسب سود در زمان خروج از سرمایه گذاری درصدد دستیابی به کنترل و تاثیرگذاری در تصمیمات شرکت هستند. با توجه به آنکه عموما میزان سرمایه گذاری سرمایه گذاران خطرپذیر کمتر از 50 درصد ارزش شرکت کارآفرین است، مهمترین ابزار دستیابی به این فرصت، توافق بر تعیین هیئت مدیره و شروط حمایتی مندرج در قراردادهای سرمایه گذاری است که در این نوشته مورد بررسی قرار گرفته اند. با ارائه تفاسیری از مواد قانونی حاکم بر شرکتهای سهامی چنین نتیجه گرفته می شود که امکان اعمال این توافقات، مطابق با آنچه در صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر در عرصه جهانی متعارف است، در کشور ایران نیز وجود دارد.

سرمایه گذاری جسورانه نوعی شیوۀ تأمین مالی و از نهادهای مالی بازار است که به تأمین مالی توأم با مدیریت فنی شرکت های دانش بنیان می پردازد. زمینۀ این روش تأمین مالی بر سرمایه گذاری روی اموال بر پایه ایده های مبتکرانه با هدف تجاری سازی آنها تمرکز دارد. بررسی ساختار این نهاد مالی که در قالب "صندوق سرمایه گذاری جسورانه" تشکیل می شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چراکه ساختار صندوق است که چارچوب کلی فعالیت آن را تعیین و حقوق، وظایف و حدود مسئولیت ارکان آن را ترسیم می کند و از جمله پاسخ این مسایل را روشن می سازد که اولاً چارچوب کلی صندوق و اجزای آن کدام است؛ ثانیاً تأمین سرمایه از سوی کدام دسته از شرکا صورت می گیرد و از طرفی مدیریت صندوق توسط چه اشخاصی انجام می شود و ثالثاً میزان مسئولیت آنها به چه میزان است؛ نتایج این مطالعه نشانگر آن است که در حقوق آمریکا و انگلیس صندوق سرمایه گذاری جسورانه دارای نوعی ساختار غیرشرکتی- در مقابل سازمان شرکت تجاری- موسوم به "مشارکت محدود" است. در حقوق داخلی نیز ساختار یادشده اساس اقتباس قرار گرفته است. ساختار مزبور از دو جزء شرکای مالی و شرکای ضامن شکل می گیرد؛ شرکای مالی تأمین سرمایه صندوق را به عهده دارند و دارای مسئولیت محدود هستند و شرکای ضامن به مدیریت عملیات صندوق می پردازند و مسئولیت نامحدود دارند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

این مقاله به نقش و جایگاه سرمایه گذاری مخاطره پذیر و اهمیتی که این نوع سرمایه گذاری در تامین مالی شرکت ها و اشخاص کارآفرین در محیط متغیر امروزی دارند، می پردازد. در ابتدا مفاهیم و مبانی نظری موضوع مقاله بر اساس پژوهش های تجربی قبلی مورد بررسی قرار می گیرد. سپس چالش ها و فرصت های فراروی این نوع سرمایه گذاری ها مطرح گردیده و سرانجام با توجه به شکل گیری بخش خصوص در ایران در قالب اصل 44 و لزوم استفاده از شیوه های نوین سرمایه گذاری برای ایجاد تحرک و گسترش کارآفرینی و مهندسی مالی در بخش خصوصی، به تبیین ضرورت ها، مزایا و موانع فراروی سرمایه گذاری مخاطره پذیر در ایران پرداخته شده است.